TFT schermen uitleg en kooptips
Platte beeldschermen worden steeds populairder. Veel beeldschermfabrikanten hebben de productie en het aantal modellen van het klassieke CRT beeldscherm teruggeschroefd en richten zich op de ontwikkeling en produktie van TFT schermen (Thin Film Transistor). Tegenwoordige pc's worden steeds vaker uitgerust met een TFT scherm.
Voor € 200 a € 300 kun je tegenwoordig al een TFT scherm kopen. De prijs en kwaliteit en de verhouding hiertussen kunnen voor verschillende TFT schermen erg uiteenlopen. In dit artikel zet Tekstenuitleg een aantal belangrijke punten uiteen voor mensen die een LCD/TFT scherm willen kopen, tevens geven we een korte beschrijving van de TFT techniek en van de nadelen en voordelen van TFT schermen.
De werking van TFT schermen
TFT schermen zijn platte beeldbuizen die werken met een dunne laag vloeibare kristallen (Liquid Crystal Display, ofwel LCD). Deze kristallen zijn verdeeld in kleine vakjes die op hun beurt weer per 3 samengevat worden in een pixel. Zo'n 'vakje' heet een subpixel. Elke subpixel zorgt voor een kleur. Er is binnen een pixel een aparte subpixel voor rood, groen en blauw. Door de rode, de groene en de blauwe subpixel aan te passen kan je met elke pixel een groot aantal kleuren weergeven. Het beeldoppervalk van het TFT scherm is de verzameling van alle pixels.
Het aanpassen van de intensiteit van een subpixel gaat als volgt. Liquid cristal of vloeibaar kristal is een stof die zich bevindt tussen de vaste staat en de vloeibare staat. Deze (semi-) vloeibare kristallen zijn gevoelig voor elektrische stroom en veranderen afhankelijk van het voltage van vorm. Normaal liggen de kristallen gedraaid en onder invloed van het voltage van de transistor 'ontspannen' de kristallen zich. Met deze beweging kan je een hoop dingen doen. Zo kan je bijvoorbeeld twee (miniscule) lichtfilters ten opzichte van elkaar laten bewegen. Deze lichtfilters bepalen aan de hand van hun draaiing ten opzichte van elkaar hoeveel licht er wordt doorgelaten
Het licht dat doorgelaten wordt door de transistor valt op een kleurfilter. Elk van de drie subpixels in een pixel gebruikt of een rood of een blauw of een groen kleurenfilter. Door het voltage van de transistor aan te passen, ontspannen de kristallen zich. Hierdoor komen de lichtfilters onder een andere hoek te staan waardoor ze een bepaalde hoeveelheid licht doorlaten. Dat licht valt op het kleurfilter van de subpixel. Zo wordt de intensiteit van een subpixel afgesteld worden en kunnen er rood groen blauw combinaties gemaakt worden die de pixel als geheel zijn kleur geven.
Een belangrijke graadmeter voor de kwaliteit van een TFT scherm is de reactietijd (response time). De reactietijd heeft betrekking op de tijd die benodogd is om de pixels van een kleur A naar een kleur B te krijgen. De definities van de response time die verschillende fabrikanten gebruiken loopt zeer uiteen. De ene fabrikant meet de tijd die nodig is om van donker (zwart) naar miximaal licht (wit) te gaan, terwijl de ander meet hoe lang het duurt om van lichtgrijs naar donkergrijs te gaan omdat die situatie vaker voorkomt. De verschillende TFT fabrikanten zijn om verschillende redenen waaronder concurrentie nog niet tot een vaste definitie van de response tijd gekomen. Hierdoor blijft het voor gamers in het bijzonder erg lastig om een goed TFT scherm uit te zoeken. Voor het spellen met snel veranderende beelden is een TFT scherm met een hoge response tijd vereist. Computerspellen kunnen op een TFT scherm met een hoge (langzame) response tijd 'ghosting' vertonen. Hierover later meer.
Een belangrijk verschil tussen CRT monitoren en TFT schermen is dat de lichtuitstraling van een TFT scherm constant is en die van een CRT niet. In feite knippert een CRT scherm heel snel en dat is vermoeiend voor je ogen. Een moderne CRT monitor gaat zo'n 85 a 100 keer per seconde uit, terwijl oudere schremen knipperen met een snelheid van soms maar 60 keer per seconde. Dat kan erg vermoeiend zijn voor de ogen. De subpixels in een TFT scherm geven constant dezelfde hoeveelheid licht door totdat ze door de transistor van kleur (intensiteit) veranderd worden. Dat is een stuk rustiger voor de ogen.
Een TFT scherm kopen: waarop te letten
Gebruik van het TFT scherm
Een gamer gebruikt zijn beeldscherm anders dan iemand die op kantoor zit of een grafisch ontwerper. Verschillende gebruikers hebben daarom verschillende behoeftes. Een gamer zal kiezen voor een scherm met een lage (snelle) response tijd, omdat games dat vereisen. Op kantoor kunnen gebruiksgemak en regels of advies met betrekking tot de inrichting van de werkplek van doorslaggevend belang zijn. Ontwerpers zullen op alle gebieden hoge eisen stellen aan hun TFT scherm. Over het algemeen geldt dat de meeste redelijk geprijsde TFT schermen voldoen voor thuisgebruik, dat wil zeggen internetten, emailen, tekst verwerken, etc.
Helderheid
De helderheid of lichtsterkte wordt gemeten in lumen per vierkante meter (cd/m2) en varieert van ongeveer 200 tot 450 cd/m2.
Het gemiddelde TFT scherm heeft een helderheid van zo'n 300 cd/m2.
Contrast
De contrast ratio is een maatstaf voor de puurheid van de kleuren in een afbeelding. Een hogere contrast ratio betekent dat het scherm mooiere kleuren kan weergeven waardoor een rijker en dieper beeld ontstaat.
Inkijkhoek
Misschien ken je het verschijnsel van laptops: als je naast iemand staat die achter een TFT scherm zit zie je soms niet alles. Dat komt doordat TFT schermen niet in elke richting evenveel licht uitstralen. Bij oudere laptops is de inkijkhoek vaak laag, maar bij nieuwere TFT schermen is de inkijkhoek vaak groter. Soms wordt bij de specificaties van een TFT scherm zowel de horizontale als de vertikale inkijkhoek aangegeven. De horizontale inkijkhoek bepaalt hoe goed je het beeld van opzij kan zien en de vertikale inkijkhoek bepaalt logischerwijs hoe goed het beeld zichtbaar is bij een afwijking in vertikale richting. Een TFT scherm met een grote vertikale inkijkhoek hoef je minder vaak af te stellen op je zithouding, mocht je je stoel of het scherm zelf weleens van hoogte veranderen.
Reactietijd
De reactietijd van een TFT scherm is onderwerp van discussie zoals ik al eerder aangaf. Verschillende fabrikanten van TFT schermen hanteren verschillende definities. Voor de ene fabrikant is het de tijd die benodigd is voor een kristal om van helemaal donker naar helemaal licht en terug te gaan, terwijl de andere alleen maar de tijd van licht naar donker meet. Veel fabrikanten ontwikkelen ook hun eigen meting, bijvoorbeeld eentje van een lichtgrijs naar een donkergrijs, omdat deze situatie vaker voorkomt. Al met al is het maar een grote warboel en ik adviseer daarom ook om de reactietijd snel te vergeten als maatstaf voor de snelheid, omdat het niet eenduidig is.
TCO
TCO is een set regels voor het ontwerp van hardware die computergebruikers en hun omgeving moet beschermen tegen de negatieve gevolgens van computergebruik. Voor TFT schermen beschrijven deze regels dingen als de hoeveelheid straling die het TFT scherm mag afgeven, de hoeveelheid stroom die het mag gebruiken en functionaliteit zoals bijvoorbeeld automatische schermbeveiliging. Momenteel is TCO99 de modernste standaard. TCO 95 schermen zie je nog weleens en TCO92 niet meer.
Dode pixels in TFT schermen
Dode pixels in TFT schermen zijn inmiddels een bekend en tevens gehaat fenomeen. Eigenlijk zouden we van dode subpixels moeten spreken omdat het vaak de subpixels zijn die het begeven. Een gekleurd puntje in beeld is vaak een teken van een dode subpixel. Helaas zijn dode (sub)pixels niet te herstellen. Hoewel je dode subpixels niet altijd ziet (of ze opvallen hangt af van de kleur van de omringende pixels) kunnen ze wel behoorlijk vervelend zijn en een behoorlijke teleurstelling als je net een TFT scherm gekocht hebt. Kijk daarom goed in de voorwaarden naar de regelingen van een winkel of fabrikant omtrent dode pixels. Veel fabrikanten van TFT schermen hebben een duidelijk dode pixel beleid op hun website staan, omdat het een heel 'hot issue' is en consumenten zich hierover steeds vaker willen informeren. Dode pixels zijn helaas een nog slecht te ondervangen probleem van het produktieproces van TFT schermen. Het is zelfs zo dat een significant deel van de TFT schermen direct weggegooid worden in de fabriek omdat ze dode pixels bevatten. Dit is natuurlijk erg duur en deze verspilling drukt zich uiteraard uit in de prijs van de TFT schermen die nu te koop zijn. Als het produktieproces van TFT schermen beter wordt zal dit ongetwijfeld ook tot uitdrukking komen in de prijzen.
Afmetingen van het TFT scherm
Het beeldoppervlak van een 17 inch TFT scherm is ietsje groter dan het beeldoppervlak van een 17 inch CRT scherm. Bij CRT schermen is het glas van de monitor iets gebogen, vandaar dat de uiteindelijke diagonale lengte iets kleiner is dan 17 inch. TFT schermen van verschillende afmetingen hebben vaak een standaardresolutie. Voor 15 inch TFT schermen is dit 1024*768 pixels en voor 17 inch TFT schermen is 1280 * 1024 pixels. Het is dus niet zo dat alles op een 17 inch scherm groter is. Sterker, op een 15 inch scherm in de standaardresolutie zijn de dingen op het scherm groter dan bij een 17 inch TFT scherm op de standaarresolutie.
Resolutie
TFT schermen hebben altijd een basisresolutie. Bij 17 inch schermen is dit 1280 x 1024 pixels. Op deze resoltie zal het scherm het scherpst zijn. TFT schermen kunnen wel schalen naar een andere resolutie, maar daarvan wordt het beeld meestal wat minder van kwaliteit. Het ene TFT scherm verliest minder kwaliteit bij schalen dan het andere TFT scherm. Hiervoor is echter geen duidelijke maatstaf voor handen.
Randapparatuur, aansluitingen en extra's
De meeste TFT schermen sluit je aan op de videokaart met een DVI connector. Dit is de digitale manier van communicatie tussen de videokaart en het beeldscherm. CRT schermen werken met een VGA analoge connector. Veel moderne videokaarten zijn uitegerust met zowel een VGA als een DVI connector. Voor TFT schermen die via DVI aangesloten kunnen worden is dit de beste manier van aansluiten.
Sommige TFT schermen hebben speakers ingebouwd. Meestal kan de kwaliteit zich niet meten met losse speakers, maar niet iedereen vind geluid zo belangrijk. Op kantoren kunnen in het scherm geïntegreerde speakers een leuk ruimtevoordeel opleveren en de kwaliteit van het geluid is daar niet zo belangrijk.
Sommige schermen hebben een USB hub ingebouwd in de voet zodat je niet telkens hoeft te bukken als je je digitale camera wil aansluiten op de USB poort.
Sommige schermen kunnen gedraaid worden. Zo kan je de korte kant van het scherm horizontaal hebben en de lange vertikaal. Dat is handig voor het bekijken van lange webpagina's zoals deze, of foto's.
Een TFT scherm schoonmaken
Er zijn bij computerwinkels middeltjes verkrijgbaar waarmee je een TFT scherm kan schoonmaken. Raak sowieso een TFT scherm nooit aan met je vingers. Als je gaat schoonmaken moet je geen schoonmaakmiddel direct op het scherm spuiten maar op een zacht antistatisch doekje. Het aanraken van een TFT scherm zorgt er ten eerste voor dat je het TFT scherm wel moet schoonmaken en daarnaast kan het je scherm beschadigen. De Thin Film Transistors die in het scherm aanwezig zijn reageren op de lading uit je vinger en kunnen beschadigd raken door statische electriciteit en door te hard drukken. Kortom, voorzichtigheid is geboden bij TFT schermen. Laat je informeren door de verkoper verder over het schoonmaken van je TFT scherm!
Conclusie
De ervaring leert dat via internet beslissen welk TFT scherm je gaat kopen vaak niet zo'n goed idee is. De specificaties van een TFT scherm en in het bijzonder de response tijd zeggen vaak erg weinig over de prestaties van een scherm tegenover concurrenten. Het beste is dan ook om even op internet rond te kijken welke schermen je wat lijken om vervolgens naar de winkel te gaan om het TFT scherm te testen. Voordeel van in de winkel kopen is dat je direct kan controleren of er dode (sub)pixels aanwezig zijn en je kan informeren naar de dode pixel garantie die op het scherm van toepassing is. Een duidelijk advies dus: je kan je op internet laten informeren over de verschillende schermen, maar het TFT scherm testen en kopen doe je het liefst in de winkel.
Klik om te vergroten...
