Studiefinancieringstelsel op zijn kop
donderdag, 29 maart, 2012 - 10:26
Geschiedenisstudent Rutger Bregman heeft een radicaal voorstel. Schaf de stufi voor eerstejaars af, en geef masterstudenten een volledige beurs.
Het hoger onderwijs kampt met twee grote problemen. Er is een overschot aan eerstejaarsstudenten die aan een studie beginnen, eenvoudigweg omdat iedereen het doet. Erg gemotiveerd is deze groep niet. Samen slurpen zij zeker een derde van de studiefinanciering op. Ondertussen kost de toegenomen studie-uitval de overheid jaarlijks bijna 400 miljoen euro.
Ten tweede is er de opmaat van de middelmaat. Maatregelen als de langstudeerboete en de afschaffing van de studiefinanciering tijdens de master zorgen ervoor dat studenten zo snel mogelijk willen afstuderen. Maar veel van de langstudeerders zijn juist de excellente studenten die, met een bestuursjaar, tweede master, of studieperiode in het buitenland, het onderste uit de kan willen halen.
Beide problemen kunnen worden opgelost met een betrekkelijk eenvoudige, maar radicale maatregel: zet het studiefinancieringstelsel op zijn kop.
Dat gaat zo: eerstejaarsstudenten krijgen geen cent meer, maar wel de mogelijkheid om te lenen onder aantrekkelijke voorwaarden. Een dergelijke financiële prikkel bestrijdt de studie-uitval en bespaart de overheid een fortuin aan studiefinanciering. Na het behalen van het eerste jaar krijgen de studenten een kleine toelage en na het tweede jaar een iets hogere. Lenen kan altijd, maar giften zijn afhankelijk van de geleverde prestaties. Tijdens de master ontvangen de overgebleven studenten een volledige beurs.
In Nederland heerst de illusie dat een maandelijkse toelage voor eerstejaarsstudenten een investering in het hoger onderwijs is. Maar dat is niet zo. Het is vooral een stimulans om te beginnen met studeren. "Geen studiefinanciering tijdens de master? Ach, dat is van latere zorg", zo redeneert de eerstejaars. Als het stimuleren van afstuderen en excellentie de belangrijkste doelstelling is, dan moeten de euro's gaan waar ze hun werk het beste doen: naar de ouderejaars. Daar is de kans op afstuderen hoger en leidt een financiële beloning vaker tot harder studeren in plaats van harder bier drinken.
Het is tijd om ons hoger onderwijssysteem te 'meritocratiseren', er een systeem van te maken waarbij capaciteiten en inzet worden beloond. Uit internationaal vergelijkend onderzoek blijkt dat de Nederlandse student bovengemiddeld lui is. Met 31 uur studeren per week zit hij ver onder het Europese gemiddelde van 36. De studiefinanciering in de huidige vorm draagt daaraan bij.
In 1996 gaf de overheid nog 1,8 miljard euro uit aan studiefinanciering; in 2010 was dat al 4,9 miljard. Dat er bezuinigingsmaatregelen nodig zijn, daar is geen twijfel over mogelijk. Maar wil staatssecretaris Zijlstra de tering naar de nering zetten, dan moet hij zijn bezuinigingen gebruiken als financiële prikkel om harder te studeren,en niet als financiële barrière om door te studeren.
Dit kabinet is hard op weg om de middelmaat tot gouden standaard te verheffen. Om mij heen zie ik dat juist de studenten met potentie, zij die niet terugschrikken van een bestuursjaar, een jaar in het buitenland of van een tweede master, worden gedwarsboomd in hun ambities. Ondertussen glipt de middelmaat er tussendoor. Ik ben een groot voorstander van bezuinigen op luilakken, maar het is maar helemaal de vraag wie dat nu werkelijk zijn.
Dit artikel verscheen eerder op de opiniepagina van Trouw (dinsdag 27 maart).
Klik om te vergroten...
