'Niets mislukt mooier dan een panenka'
05/05/2009 12:30
Een mislukte panenka. Wat is dat toch een prachtig begrip. Helemaal als je niet weet waar het over gaat. Ik heb het ooit uitgeprobeerd en in een aantal winkels gevraagd naar een onsje dungesneden panenka. Gingen ze bij de vleeswaren zoeken. Bij de niet-voetballiefhebber roept het prachtige beelden op, een mislukte panenka. Dat is het mooie van het woord panenka. Het kan van alles zijn.
Een ingezakt taartje. Een turnoefening. 'En daar komt hij... Nee, oohhh wat jammer, een mislukte panenka', en dan fijne beelden van een turner die beteuterd op de mat zit. Het kan ook een vleesgerecht zijn. Iets dat je terugstuurt in een duur restaurant. Gevloek in de keuken van Gordon Ramsay. 'Ik heb fucking gezegd dat we die fucking panenka niet meer op de fucking kaart moeten zetten en wat wordt er fucking teruggestuurd net, precies, een fucking mislukte panenka, fuck.'
Als je weet wat een mislukte panenka is, dan wordt alles nog fijner. Niets mislukt mooier dan een panenka. Voor de kluizenaars onder de lezers: een panenka is een beetje vreemd genomen strafschop, vernoemd naar de man die hem voor het eerst in een belangrijke wedstrijd uitvoerde: Antonin Panenka. Tijdens de finale van het EK van 1976, om precies te zijn. Aanloopje, net doen alsof je hard schiet en dan de bal stiften. De keeper duikt en de bal verdwijnt tergend langzaam in het doel. Keeper vernederd, doelpunt. Hoera.
Ik heb de panenka live op de televisie gezien. En werd gek. Antonin Panenka, penaltynemer bij de Tsjechoslowaken, liet de West-Duitse keeper Sepp Maier als een bolletje wol de hoek in rollen, terwijl hij de bal in het net toverde. Ik kan me nog goed herinneren wat er toen allemaal met mij gebeurde. Eerst begon mijn lichaam te bewegen. Dat heb je vaak met geniale sportmomenten. Je gaat staan. Duizenden mannetjes moeten na het nemen van de strafschop, net zoals ik, midden in hun huiskamer hebben gestaan, met de handen op het hoofd.
Het was te veel durf, te veel vernieuwing om in een keer te kunnen begrijpen. Het was de perfecte combinatie van lef, techniek, show, doeltreffendheid, vernedering en verknipte genialiteit. Pas toen Antonin Panenka juichend richting middenlijn holde, begon ik een beetje te begrijpen wat hij had gedaan. Hij had tijdens een van de belangrijkste momenten van zijn leven geen zenuwen gevoeld.
Tijdens een beslissend sollicitatiegesprek je kunstgebit uit je mond halen, er een heel kunstig ritme mee op tafel kloppen en dan toch de baan krijgen, vergelijk het daar maar mee. Winnen met een provocatie, dat was het. Je geloofde ook meteen in die vlaag van gekte. Hij bedacht de panenka tijdens zijn aanloop. Zo zag het er in ieder geval uit.
In de jaren daarna hebben veel voetballers gescoord met een panenka. Dat klinkt armoedig en dat is het ook. Iets doen wat al eerder is gedaan. Meestal durven voetballers het pas met een nulletje of zes voorsprong, in een half leeg stadion. Eigenlijk beledigt iedere voetballer die scoort met een panenka de bedenker van de panenka zelf. Het is geleende roem. Bijna altijd worden panenka's uitgevoerd door egocentrische gekken die van hun strafschop een kunststukje willen maken.
Ik dacht dat de panenka definitief was verkracht door Zidane tijdens de WK-finale van 2006. Hij kon het niet laten en wilde de Italianen vernederen. Het werd de op één na lelijkste panenka ooit. Via de onderkant van de lat heel benauwd over de lijn.
Zidane spotte daar met alle panenka-wetten. Een panenka moet er juist uitzien alsof de speler aan het stofzuigen is. Een panenka is achteloos. Je bent op weg naar de slager, onderweg kom je een bal tegen en je wandelt hem het doel in, met je boodschappentas in je hand. Zo hoort het. Een panenka overkomt je. Zidane probeerde zich de panenka toe te eigenen. Met dramatische gevolgen. Een panenka die medelijden oproept met degene die schoot is altijd een slechte panenka. Je hoort medelijden te hebben met de keeper. Een goed uitgevoerde panenka degradeert de doelman tot een nutteloze beenham met armpjes.
Maar het kan altijd nog erger. Vorige week zondag nam Suarez de lelijkste panenka ooit. Het moment was goed. Er stond veel op het spel. Deze strafschop kon miljoenen opleveren. Erop of eronder. Een ideaal momentje voor een panenka. De uitvoerder was helaas een autistische Uruguayaan. Suarez trakteerde ons op de domste panenka ooit. Je zag het al aan zijn aanloop. Hij liep te veel alsof hij heel hard ging schieten. Suarez acteerde een aanloop. Dat zag een kind. Suarez had ook zijn Suarez-karakter tegen. De doelman van AZ verwachtte alles, behalve een normale strafschop. Iemand die zestien uur per dag in de kleedkamer zijn haar staat kammen gaat niet zomaar ordinair een bal strak in het zijnet schieten. Het moest weer eens lekker apart.
Dat is ook het mooie aan de uitvinding van Antonin Panenka. Als zijn strafschop niet goed wordt uitgevoerd, ziet het er armzalig uit. Suarez stifte de bal ook te schijterig. Bang voor de
onderkant lat. Ook alweer zo ontzettend fout. De originele panenka was juist zo briljant omdat de bedenker geen angst kende. Van Basten zei niet boos te zijn op Suarez. Hij is nu eenmaal grillig. Je weet nooit wat hij doet. In dit geval is dat aantoonbare onzin. De keeper wist juist precies wat Suarez ging doen. Daarom stopte hij de strafschop.
Suarez kan enige troost putten uit het feit dat een andere Ajacied ooit een nog armoediger strafschop nam. Johan Cruijff met zijn van te voren bedachte kinderdagverblijfpenalty in tweeën.
Panenka zou zich ervoor schamen.
Nico Dijkshoorn
Klik om te vergroten...
